Απεικόνιση με Γάλλιο-67
Το πρώτο ραδιοφάρμακο που χρησιμοποιήθηκε και χρησιμοποιείται έως σήμερα ευρέως για την απεικόνιση όγκων και φλεγμονών είναι το 67Ga (γάλλιο-67) – citrate. Το Γάλλιο-67 συμβάλλει στην απεικόνιση όγκων (όπως τα λεμφώματα, ο καρκίνος του πνεύμονα, ο ηπατοκυτταρικός καρκίνος, το κακόηθες μελάνωμα, οι καρκίνοι του γεννητικού συστήματος, ραβδομυοσάρκωμα, τα νεοπλάσματα της κεφαλής και του αυχένα, το νευροβλάστωμα, καθώς και όγκων μαλακών μορίων όπως τα σαρκώματα).
Ιδιαίτερη είναι η συμβολή του στην απεικόνιση φλεγμαινόντων ιστών (σε παθήσεις όπως η σαρκοείδωση, η οστεομυελίτιδα και τα αποστήματα), στις καρδιακές λοιμώξεις (ενδοκαρδίτιδα, μυοκαρδίτιδα, περικαρδίτιδα), στις επιμολύνσεις μοσχευμάτων, αποστήματα (π.χ. ήπατος, νεφρών), στις μυκητιάσεις και στις παθήσεις των νεφρών (πυελονεφρίτιδα, περινεφρικό απόστημα, φλεγμονώδης διάμεση νεφρίτιδα).
Πλεονέκτημα
Συμβάλλει σημαντικά στη σταδιοποίηση της νόσου, στην εκτίμηση του θεραπευτικού αποτελέσματος και στην πρόγνωση των ασθενών.
Διαδικασία εξέτασης
Ανάλογα με την πάθηση του ασθενούς καθορίζεται και το πρωτόκολλο απεικόνισης.
Αν πρόκειται για ανίχνευση νεοπλασιών, οι απεικονίσεις επαναλαμβάνονται 48 και 72 ώρες μετά τη χορήγηση του ραδιοφαρμάκου.
Για ανίχνευση φλεγμονών, οι απεικονίσεις πραγματοποιούνται 24, 48 και 72 ώρες μετά τη χορήγηση του ραδιοφαρμάκου.
Δόση ακτινοβολίας
Η δόση στον ασθενή κυμαίνεται από 25mSv έως 40mSv ανάλογα με την πάθηση του ασθενούς που πρόκειται να διερευνηθεί.
Oδηγίες
Για 4 ημέρες μετά τη χορήγηση μην έρθετε σε επαφή με εγκύους και μικρά παιδιά.
Κρατάτε απόσταση ασφαλείας ενός μέτρου από τους άλλους και ιδίως από νέες γυναίκες που είναι σε αναπαραγωγική ηλικία.
Αποφύγετε να κάνετε ταξίδια μεγαλύτερης διάρκειας των 2 ωρών με μέσα μαζικής μεταφοράς.
Τις πρώτες 24 ώρες μετά τη χορήγηση:
α. Πίνετε πολλά υγρά (πάνω από 2,5 λίτρα την ημέρα).
β. Προσέχετε στη χρήση της τουαλέτας.
– Οι άντρες εξεταζόμενοι να κάνετε χρήση της τουαλέτας καθιστοί.
– Τραβάτε 2 φορές το καζανάκι.
– Σε περίπτωση που για οποιοδήποτε λόγο λερωθεί η τουαλέτα με ούρα καθαρίζετε αυτά με απορροφητικό χαρτί, πετάξτε τα χαρτιά στην λεκάνη και τραβήξτε 2 φορές το καζανάκι. Πλένετε καλά τα χέρια σας.
γ. Σε περίπτωση που ρούχα λερωθούν με ούρα θα πρέπει να πλυθούν χωριστά.
δ. Αποφύγετε την σεξουαλική επαφή (με σκοπό την τεκνοποίηση) για 4 ημέρες.
Όλες οι παραπάνω συστάσεις είναι πιο αυστηρές όταν νέοι άνθρωποι βρίσκονται στο κοντινό σας περιβάλλον σας και ειδικά γυναίκες σε αναπαραγωγική ηλικία.
Ενδείξεις
1. Εντοπισμός της πηγής πυρετού σε περιπτώσεις πυρετού άγνωστης προέλευσης (FUO)
2. Σαρκοείδωση
3. Φυματίωση
4. Οπισθοπεριτοναϊκή ίνωση
5. Πνευμονική τοξικότητα που προκαλείται από τη βλεομυκίνη και την αμιωδαρόνη
6. Σπονδυλική οστεομυελίτιδα
7. Αρθρίτιδα
8. Ελκώδης κολίτιδα
9. Λεμφώματα – μη ειδικός παράγοντας απεικόνισης όγκου (χρησιμοποιήθηκε σε λεμφώματα στο παρελθόν, πριν από την εμφάνιση του F-18 FDG PET-CT)
10. Βρογχογενές καρκίνωμα
11. Εν τω βάθει φλεβική θρόμβωση
12. Διάμεση νεφρίτιδα
13. Πνευμονοκονίαση
Ορισμένες από τις ενδείξεις του 67Ga με μια γρήγορη ματιά
Φλεγμονές – Λοιμώξεις
Το σπινθηρογράφημα κυρίως με 67Ga χρησιμεύει στη διάγνωση και παρακολούθηση αρκετών νοσημάτων με πνευμονικές εντοπίσεις, όπως η σαρκοείδωση, οι άτυπες πνευμονίες, οι φλεγμονώδεις βλάβες, οι ευκαιριακές λοιμώξεις σε ασθενείς με AIDS, καθώς και στη διερεύνηση πυρετού αγνώστου αιτιολογίας.
Σαρκοείδωση
Η πολυσυστηματική διαταραχή αγνώστου αιτιολογίας που καλείται σαρκοείδωση, χαρακτηρίζεται από τη συνάθροιση λεμφοκυττάρων και μονοπύρηνων φαγοκυττάρων που επάγουν το σχηματισμό μη τυροειδοποιηθέντων επιθηλιοειδών κοκκιωμάτων με δευτεροπαθή αποδόμηση του φυσιολογικού ιστού ή της ανατομίας και λειτουργίας των οργάνων. Είναι νόσος με πολυσυστηματική ανάπτυξη κοκκιωματώδους ιστού, που μοιάζει με τον φυματιώδη ιστό (φυμάτιο) πλην τυρεοειδοποιήσεως.
Ο ρόλος του Γαλλίου-67 στη σαρκοείδωση
Με το σπινθηρογράφημα με Γαλλιο-67 οι προσβεβλημένοι ιστοί και τα όργανα απεικονίζονται στην ενεργό φάση.
Συγκεκριμένα απεικονίζονται τα χαρακτηριστικά σημεία “panda” και “lambda” όπου το σημείο “panda” είναι η απεικόνιση του προσώπου του ζώου panda λόγω της πρόσληψης του γάλλιου από τις παρωτίδες και τους δακρυικούς αδένες, ενώ το σημείο “lambda” είναι η απεικόνιση των παλαιών λεμφαδένων που σχηματίζουν το ελληνικό γράμμα λ.
Το σπινθηρογράφημα με Γαλλιο-67 συμβάλλει στη διαφορική διάγνωση από την εν τω βάθει μυκητιασική λοίμωξη, από τη μυκοβακτηριδιακή λοίμωξη και από το δερματικό λέμφωμα. Συμβάλλει επίσης στον εντοπισμό των προσβεβλημένων οργάνων, στη διάγνωση της μεμονωμένης εξωθωρακικής σαρκοείδωσης, καθώς επίσης και στη παρακολούθηση της θεραπευόμενης πνευμονικής σαρκοείδωσης.
Πυρετός αγνώστου αιτιολογίας
Οι αιτίες που προκαλούν πυρετό αγνώστου αιτιολογίας διακρίνονται σε 5 μεγάλες κατηγορίες (λοιμώξεις, φλεγμονές μη λοιμώδους αιτιολογίας, νεοπλάσματα, φάρμακα κι άλλες σπάνιες περιπτώσεις). Η ιδιότητα του 67Ga να συγκεντρώνεται τόσο σε φλεγμονές όσο και σε νεοπλάσματα είναι χρήσιμη για την ανίχνευση της αιτίας που προκαλεί το εμπύρετο.
Ασθενείς με AIDS
Το σπινθηρογράφημα με 67Ga εφαρμόζεται αρκετά συχνά στη διερεύνηση των ευκαιριακών λοιμώξεων ασθενών με AIDS, όπως η πνευμονία από Pneumonocystis Carini (χαρακτηριστική είναι η αμφοτερόπλευρη διάχυτα αυξημένη συγκέντρωση του 67Ga στους πνεύμονες ενώ η ακτινογραφία θώρακος είναι συχνά αρνητική), η λοίμωξη από κυτταρομεγαλοϊό (η συγκέντρωση στους πνεύμονες είναι μικρότερης έντασης ενώ παρατηρείται και συγκέντρωση του 67Ga στους πυλαίους λεμφαδένες, στους οφθαλμούς, στα νεφρά/επινεφρίδια και στο έντερο), βακτηριακές λοιμώξεις, φυματίωση και λοιμώξεις από άτυπα μυκοβακτηρίδια.
Φυματίωση
Το 67Ga συγκεντρώνεται σε ενεργό φυματίωση, γεγονός που επιτρέπει την εκτίμηση πιθανής επανενεργοποίησης της νόσου, καθώς και της ανταπόκρισης στη θεραπεία. Με το σπινθηρογράφημα απεικονίζονται τόσο οι πνευμονικές όσο και οι εξωπνευμονικές εντοπίσεις της νόσου.
Άλλες λοιμώδεις – φλεγμονώδεις παθήσεις στις οποίες έχει χρησιμοποιηθεί η σπινθηρογραφική απεικόνιση με 67Ga είναι καρδιακές λοιμώξεις (ενδοκαρδίτιδα, μυοκαρδίτιδα, περικαρδίτιδα), επιμολύνσεις μοσχευμάτων, αποστήματα (π.χ. ήπατος, νεφρών), μυκητιάσεις και παθήσεις των νεφρών (πυελονεφρίτιδα, περινεφρικό απόστημα, φλεγμονώδης διάμεση νεφρίτιδα).
“Ιδιαίτερα σημαντική συμβολή του γαλλίου-67 στην εκτίμηση της ανταπόκρισης”
Το σπινθηρογράφημα με 67Ga χρησιμεύει και στην εκτίμηση της ανταπόκρισης στη θεραπευτική αγωγή. Η μείωση της έντασης των ευρημάτων στην απεικόνιση με 67Ga είναι στοιχείο υποχώρησης της λοίμωξης.
Οστεομυελίτιδα
Πρόκειται για φλεγμονή μαλακών μορίων με οστική συμμετοχή . Είναι συχνή στα παιδιά (αλλά και στους ενήλικες μετά από αρθροπλαστική, κατάγματα και σε ασθενείς με σακχαρώδη διαβήτη. Οι κυριότερες θέσεις εντόπισης είναι οι κατά γόνυ αρθρώσεις, οι ποδοκνημικές αρθρώσεις, το βραχιόνιο οστό και το οστό της πτέρνας.
Ο ρόλος του Γαλλίου-67 στην οστεομυελίτιδα
Με το σπινθηρογράφημα με Γαλλιο-67 αναδεικνύονται οι φλεγμονές τόσο των μαλακών μορίων όσο και των οστών.
Η διάγνωση της οξείας οστεομυελίτιδας βασίζεται στην σύγκριση του με το σπινθηρογράφημα οστών όπου στις πρώιμες λήψεις (6 ή 24 ώρες μετά τη χορήγηση) θα αναδειχθεί παθολογικά αυξημένη συγκέντρωση του Γαλλίου-67 στην ύποπτη περιοχή, αν πρόκειται για οστεομυελίτιδα.
Με το σπινθηρογράφημα με Γαλλιο-67 εκτιμάται η πορεία του ασθενούς, αφού η καθήλωσή του στην προσβεβλημένη περιοχή μειώνεται όσο η φλεγμονή υποχωρεί, ενώ διατηρείται υψηλή σε περίπτωση υποτροπής.
Ο συνδυασμός του σπινθηρογραφήματος οστών τριών φάσεων και του σπινθηρογραφήματος με 67Ga συμβάλλει σημαντικά στη διάκριση μεταξύ οστεομυελίτιδας και κυτταρίτιδας, μεταξύ ενεργού και ανενεργού οστεομυελίτιδας, καθώς και στον ακριβή εντοπισμό της εστίας της λοίμωξης. Ο συνδυασμός των δύο ραδιοϊσοτοπικών απεικονίσεων είναι ιδιαίτερα χρήσιμος όταν υπάρχει και άλλη αιτία (όπως κάταγμα ή ορθοπεδική επέμβαση) που να δικαιολογεί την αυξημένη συγκέντρωση του ραδιοφαρμάκου στο σπινθηρογράφημα οστών. Η αυξημένη πρόσληψη του 67Ga σε μία οστική περιοχή που δεν εμφανίζει αυξημένη συγκέντρωση του ραδιοφαρμάκου στο κλασσικό σπινθηρογράφημα οστών είναι χαρακτηριστική οστεομυελίτιδας. Η ύπαρξη οστεομυελίτιδας έχει αυξημένη πιθανότητα και στις περιπτώσεις όπου η ένταση της σπινθηρογραφικής απεικόνισης στο σύνηθες σπινθηρογράφημα οστών υπολείπεται αυτής στο σπινθηρογράφημα με 67Ga. Επιπλέον σε χρόνια οστεομυελίτιδα η αυξημένη συγκέντρωση 67Ga είναι εύρημα ενεργού λοίμωξης.
Αρθρίτιδες
Το 67Ga συμβάλλει στην πλέον ολοκληρωμένη εκτίμηση των αρθρίτιδων. Το 67Ga συγκεντρώνεται στην περιοχή της φλεγμονής και φαίνεται ότι ο βαθμός συγκέντρωσης σχετίζεται τόσο με την ένταση της φλεγμονώδους εξεργασίας όσο και με τα κλινικά συμπτώματα της αρθρίτιδας.
Λεμφώματα
Πρόκειται για αιματολογική κακοήθεια που προσβάλλει το λεμφικό σύστημα, δηλαδή τους λεμφαδένες ή τον σπλήνα ή ακόμα και τον μυελό των οστών, καθώς επίσης και άλλα όργανα, όπως είναι το στομάχι, το έντερο, ο πνεύμονας, ο εγκέφαλος και τα οστά.
Ο ρόλος του Γαλλίου-67 στα Λεμφώματα
Η έγκαιρη διάγνωση της υποτροπής ή της προόδου της νόσου, η πρόγνωση των ασθενών, καθώς και η πρόβλεψη και η εκτίμηση της ανταπόκρισης στη θεραπευτική αγωγή αποτελούν πολύτιμη γνώση η οποία παρέχεται στον κλινικό ιατρό με το σπινθηρογράφημα με Γαλλιο-67. Σημαντική είναι η συμβολή του σπινθηρογραφήματος με 67Ga στη διαφορική διάγνωση βιώσιμου νεοπλασματικού από νεκρωμένο ιστό όταν απεικονίζεται με τον ακτινολογικό έλεγχο (CT, MRI) υπολειπόμενη μάζα, καθώς και στην εκτίμηση της διήθησης λεμφαδένων ειδικά όταν απεικονίζονται ακτινολογικά με αυξημένο μέγεθος, στοιχείο όμως που συχνά οφείλεται σε αντιδραστική υπερπλασία.
Ανάλογη είναι και η συμβολή του Γαλλίου-67 σε άλλες κακοήθειες (όπως στον καρκίνο του πνεύμονα, στο ηπάτωμα, στο κακόηθες μελάνωμα κ.α.). Να σημειωθεί πως το 67Ga απεικονίζει όγκους και φλεγμονές στους πνεύμονες ανάλογα με όσα ισχύουν και σε άλλα όργανα του σώματος.
Καλοήθεις όγκοι
Το 67Ga έχει αυξημένη συγκέντρωση στους κακοήθεις όγκους (εκτός του χονδροσαρκώματος) ενώ αντίθετα η πρόσληψή του στους καλοήθεις όγκους είναι μηδαμινή. Το σπινθηρογράφημα με 67Ga μπορεί να χρησιμεύσει στην καλύτερη οριοθέτηση της κακοήθους βλάβης, στην ανίχνευση μεταστάσεων και στην εκτίμηση της ανταπόκρισης στη θεραπευτική αγωγή. Η μείωση της πρόσληψης του ραδιοφαρμάκου στον όγκο είναι κριτήριο καλής ανταπόκρισης και το αντίθετο.
Keywords: Gallium Citrate Ga 67, Tumour Imaging, Procedure Guidelines, Indications
Βιβλιογραφία
1. Κατρίτσης Ε.Δ. και Παπαδόπουλος Ν.Ι., “Ανατομική του Ανθρώπου” (Τόμος 3ος), Αθήνα : Λίτσας,1986
2. Π. Α. Γεωργούλιας – Ν.Σ. Καρκαβίτσας, “Πυρηνική Ιατρική και Στεφανιαία Νόσος”, Αθήνα: Επιστημονικές Εκδόσεις Παρισιάνου ΑΕ, 2004.
3. Gravanis M.B., “Cardiovascular Disorder : Pathogenesis and Pathophysiology”,St. Louis : Mosby,1993
4. Iskandrian AMI E. and Garcia Ernest V. “Nuclear Cardiac Imaging. Principles and Applications, 5th Edition”, OxfordUniversity Press, 2015
5. Saha B.E., “Physics and Radiology of Nuclear Medicine”, New York : Springer Verlag,1993
6. Coleman R.E., et. al., “The Radiology Clinics of North America-Nuclear Medicine”, Philadelphia : W.B. Saunders Company,1993
7. Τhe Medicine Publishing Foundation Symposium Series, “Myocardial Perfusion Imaging: an Update”, London : the Medicine Publishing Foundation,1994 Gerson M.C., “Cardiac Nuclear Medicine”, (3rd ed) McGram Hill, 1997
8. I.P.C. Murray P.J.Ell, “Nuclear Medicine in Clinical Diagnosis and Treatment”, (3d ed) Hong Kong: Harcourt Broce and Co Ltd, 2004
9. E. Gordon DePuey, Ernest V. Garcia and Daniel S. Berman, “Cardiac SPECT Imaging”, Philadelphia: Lippincott Williams & Wilkins, 2001